آیس بانک (Ice Bank) یا مخزن یخ یک طراحی نوین صنعتی است که به منظور صرفهجویی در میزان مصرف برق در کنار چیلرها و سیستمهای مبرد مورد استفاده قرار میگیرند. در این سیستمها، از یک مخزن آب استفاده میشود. بهگونهای که در ساعتهای کم بار (اغلب ساعتهای شبانه)، این مخزن آب را به یخ تبدیل کرده و از یخ تولید شده در ساعتهای اوج بار به منظور خنکسازی محیط و افزایش کارایی دستگاههای برودتی استفاده میشود سیستمهای برودتی به مانند سردخانهها و دستگاههای چیلر، مصرف انرژی الکتریکی بالایی دارند. بهطوری که یکی از مشکلات بزرگ این سیستمها، همین مصرف بالای انرژیشان است. به این منظور امروزه از طراحیهای متفاوتی برای کاهش میزان مصرف انرژی استفاده میشود. یکی از طراحیهای نوینی که به این منظور مورد استفاده قرار میگیرد، دستگاههای آیس بانک است. در این سیستمها از ذخیرهسازی یخ با هدف کمک به دستگاههای مبرد استفاده میشود. این سیستمها مخزنهای بزرگی هستند که عایقبندی شده و درون آنها از آب پر میشود. این آب در ساعتهایی از شب که هزینههای مصرف انرژی الکتریکی کمتر است، تبدیل به یخ شده و در طول ساعات روز به عنوان یک منبع تأمین انرژی مورد استفاده قرار میگیرد. در حقیقت، از ظرفیت گرمایی یخ به مانند یک باتری استفاده میشود. تودههای یخ تشکیل شده در مخزن در طول روز میتوانند سرمای مورد نیاز چیلرها یا سردخانهها را تأمین کنند.
گرمای نهان ذوب یخ برای هر یک کیلوگرم، چیزی در حدود 333 کیولوژول است که انرژی بالایی به حساب میآید. در طراحی آیس بانکها از همین توضیح سادۀ فیزیکی کمک گرفته میشود. این سیستمها به مانند یک باتری عمل کرده و سرمای مورد نیاز سیستم های برودتی را در خود ذخیره میکنند. یک مخزن هزار لیتری مخزن یخ با توجه به اطلاعات بالا، میتواند سرمای قابل توجهی را در خود ذخیره کند. این سرمای ذخیره شده در طول ساعتهای روز که گرمای محیط بالاتر بوده و ساعات اوج مصرف برق به حساب میآیند، به کمک دستگاه های چیلر جذبی و سردخانهها آمده، موجب کاهش مصرف انرژی الکتریکی میشود.
سیستمهای آیس بانک از کمترین تجهیزات مکانیکی کمک میگیرند. بهطوری که در ساختمان این سیستمها تقریباً هیچ جزء متحرکی وجود ندارد و تمامی قطعات در جای خود ثابت هستند. طراحی این سیستمها را هم میتوان بهصورت جداگانه انجام داد و هم میتوان آن را در کنار سیستمهای برودتی قرار داد. در طراحی جداگانه لازم است برای این سیستم کمپرسور، کندانسور، کویل اواپراتور و … نیز در نظر گرفته شود. در صورتیکه اگر بخواهید از مخزن یخ در کنار دستگاههای برودتی و چیلرها استفاده کنید، دیگر نیازی به کمپرسور و کندانسور نخواهید داشت. در این صورت برای طراحی دستگاه تنها نیاز به کویل اواپراتور و مخزن خواهد بود. در حقیقت این سیستم می تواند از دستگاههای برودتی چیلر یا سردخانه استفاده کند.
نحوه عملکرد سیستمهای ترکیبی مخازن یخ و چیلر
در این بخش از مقاله "آیس بانک چیست" قصد داریم به عمکلرد این سیستمها اشاره کنیم. در طراحیهای میکس، کویل اواپراتور در داخل مخزن قوطهور میشود. در طول روز که دمای محیط بالاتر است، از تمام ظرفیت دستگاههای برودتی به منظور خنکسازی چیلر استفاده میشود، ولی در زمان شب که دمای محیط پایینتر میآید و دیگر نیازی به استفاده از تمام ظرفیت دستگاه نیست، گاز مبرد به سمت کویل اواپراتور مخزن ice bank هدایت شده، سبب تشکیل یخ در اطراف لولههای کویل اواپراتور میشود. در اطراف کویل اواپراتور، لازم است از حسگرهایی استفاده شود که نسبت به ضخامت یخ حساس باشند. به شکلی که وقتی ضخامت یخ به میزان مورد نظر رسید، جریان سیال مبرد را قطع کند. همچنین برای بهبود انتقال حرارت در سرتاسر مخزن آیس بانک از یک یا چند همزن آجیتاتور استفاده میشود.
پس از این که تودههای یخ در اطراف لولههای کویل اواپراتور تشکیل شد، سیستم آماده فعالیت خواهد بود. در اغلب کنتورهای امروزی، هزینه مصرف برق در طول روز بیشتر محاسبه میشود. به علاوه ممکن است ظرفیت چیلر حتی در حالت صد در صد توان، جوابگوی خنکسازی محیطهای ساختمانی و سردخانه نباشد. در این حالت، سیستمهای آیس بانک به کمک فرایند خنکسازی آمده، میتوانند بخشی از انرژی مورد نیاز برای خنکسازی محیط را تأمین کنند. به منظور عملکرد بهتر، معمولاً مخزنهای یخ را پایینتر از سطح زمین و حتی داخل زمین نصب مینمایند.
تانک یا مخزن یخ در سیستمهای ذخیرهسازی یخ (آیس بانک) در انواع گوناگون، مطابق با فضای موجود و البته نیاز پروژه در نظر گرفته میشود، اما رایجترین آنها در سیستمهای گلیکولی، مخازن استوانهای استاتیک است که کویل یا مبدل حرارتی در داخل آن قرار میگیرد. لولههای کویل داخل مخزن معمولاً از جنس فولاد، پلیاتیلن یا پلیپروپیلن میباشند.
پلیاتیلن مورد استفاده جهت تولید لولههای کویل داخل مخزن معمولاً از گرید پلیاتیلن ۰۲۰، پلیاتیلن ۰۰۷۵، پلیاتیلن LLD209 میباشد.
پلیپروپیلن مورد استفاده جهت تولیدد لولههای کویل داخل مخزن معمولاً از گرید پلیپروپیلن MR230، پلیپروپیلن ZR2300، پلیپروپیلن R40 میباشد.